Zawory sterowane dźwignią

Zawory 3/2 monostabilne, sterowane dźwignią, z powrotem sprężyną stanowią ważny element w kategorii „Elektrozawory i zawory pneumatyczne rozdzielające \ Zawory sterowane ręcznie lub mechanicznie \ Zawory 3/2 monostabilne \ Zawory sterowane dźwignią”. W ofercie CPP PREMA znajdziemy kilka modeli, między innymi:

Te modele łączy to, że są monostabilne i używają dźwigni jako głównego elementu sterowania. Monostabilny oznacza istnienie sprężyny, która samoczynnie przywraca zawór do stanu wyjściowego (NC lub NO) po zwolnieniu dźwigni. Różni je natomiast rozmiar gwintów (G1/8, G1/4, G3/8, G1/2, G3/4) i sposób zasilania (przewodowo lub płytowo). Każdy wariant dopasowuje się do potrzeb instalacji pneumatycznych o różnej wielkości przepływu czy różnej koncepcji montażu.

Zawory 3/2 monostabilne z dźwignią zapewniają szybką obsługę manualną. Użytkownik naciska lub przechyla dźwignię, co przesuwa suwak wewnątrz korpusu, otwierając przepływ powietrza (w wersji NC) bądź zamykając go (w wersji NO). Gdy tylko zwalnia dźwignię, sprężyna powrotna momentalnie cofa suwak do stanu spoczynku, odtwarzając tym samym domyślną logikę przepływu. To odróżnia je od zaworów bistabilnych (bez sprężyny), w których zawór utrzymuje raz wybrany stan do momentu kolejnego przełączenia. Monostabilność okazuje się przydatna zwłaszcza tam, gdzie chcemy krótkotrwałej aktywacji — na czas trzymania dźwigni. Po puszczeniu operator ma pewność, że zawór wraca do pozycji wyjściowej.

CPP PREMA oferuje te zawory w wariantach NC (normalnie zamknięty) lub NO (normalnie otwarty). Wersja NC oznacza, że w stanie spoczynkowym brak przepływu powietrza z portu zasilającego (P) do portu wyjściowego (A). Dźwignia pozwala na chwilowe otwarcie przepływu. Gdy dźwignię puścimy, sprężyna cofa suwak i port P->A znów się odcina. Z kolei wersja NO zapewnia, że w stanie wyjściowym powietrze swobodnie płynie z P->A, a naciśnięcie dźwigni zamyka przepływ lub przełącza go na odpowietrzenie portu A przez port R. Te dwa podejścia różnią się logiką zachowania spoczynku, co kluczowo wpływa na sposób zaprojektowania układu.

Dla kogo?

• Dla warsztatów i stanowisk, gdzie operator chce w momencie nacisku dźwigni doprowadzić (lub odciąć) powietrze, a następnie zwolnić.

• Dla systemów bezpieczeństwa, w których wolimy, by w razie braku trzymania dźwigni powietrze było odcięte (NC).

• Dla układów, w których mamy płytę przyłączeniową (płytowe zasilanie) i chcemy szybciej serwisować zawory bez rozplątywania węży.

• Dla prostych automatów, gdzie zastępujemy instalację elektryczną manualnym przełączaniem.

Zalety to m.in. brak konieczności kabli i zasilania prądem, natychmiastowy powrót do stanu spoczynku, bezpieczeństwo (siłownik sam się nie napełni po puszczeniu dźwigni w wersji NC) i prostota obsługi. Operowanie dźwignią jest intuicyjne — użytkownik odczuwa wyraźne sprężynowe „przyciąganie” w stronę pozycji wyjściowej. Wersje z dźwignią często bywają wygodniejsze niż cięgło, bo dźwignia zapewnia lepszy uchwyt oraz większą dźwignię mechaniczną, co zmniejsza siłę potrzebną do przestawienia suwaka.

Rodzaje przyłączy:

• Przewodowe (gwinty w korpusie): DTM 3/2 G1/4 NC/NO z dźwignią powrót sprężyną (zasilany przewodowo), DTM 3/2 G1/8 NC/NO z dźwignią powrót sprężyną (zasilany przewodowo). Tu mamy tradycyjne porty G1/8, G1/4, do których wkręcamy złączki i przewody.

• Płytowe: DTM 3/2 G1/2 NC/NO z dźwignią powrót sprężyną (zasilany płytowo), DTM 3/2 G3/4 NC/NO z dźwignią powrót sprężyną (zasilany płytowo), DTM 3/2 G3/8 NC/NO (zasilany płytowo) itp. Tam nie wkręca się bezpośrednio węży do korpusu, lecz przykręca cały zawór do płyty z kanałami powietrznymi.

Dodatkowe modele:

• Zawór z dźwignią TM 3/2 G1/4 NC monostabilny z powrotem sprężyną.

• Zawór z dźwignią TM 3/2 G1/8 NC monostabilny z powrotem sprężyną.

Te modele bazują na podobnej zasadzie, różniąc się szczegółami konstrukcji i nazewnictwem. Zwykle „TM” to inna linia produktowa, ale wciąż 3/2 monostabilna z dźwignią i sprężyną.

Monostabilność to cecha kluczowa dla krótkotrwałych czynności. Operator przechyla dźwignię w jedną stronę, by uruchomić lub przerwać przepływ. Po puszczeniu sprężyna zaraz oddaje suwak do stanu spoczynkowego. To odróżnia takie zawory od bistabilnych, gdzie suwak zostaje w nowym położeniu. Kto docenia monostabilność? Choćby tam, gdzie nie chcemy ryzyka zapomnienia włączonego dopływu powietrza. W wypadku NC, w spoczynku mamy 100% pewność, że siłownik nie będzie zasilany, jeżeli dźwignia nie jest trzymana.

Dźwignia może być wykonana z metalu (stal nierdzewna czy węglowa ocynkowana) i zwykle ma ergonomiczny kształt. Dla większych gwintów (np. G1/2, G3/4) sama dźwignia jest solidniejsza. Producent stara się tak zaprojektować mechanizm dźwigni, by wystarczyła niewielka siła ręczna do pokonania sprężyny i przesunięcia suwaka. Wewnątrz korpusu, suwak porusza się w gładkiej tulei (aluminium lub mosiądz) z oringami, co zapewnia szczelność przy ciśnieniu do 8–10 bar.

Zawory 3/2 monostabilne, sterowane dźwignią, z powrotem sprężyną wyróżniają się charakterystyczną konstrukcją wewnętrzną i zestawem parametrów, które decydują o ich możliwościach zastosowania. Choć różnią się rozmiarami gwintów (od G1/8 po G3/4) i sposobem zasilania (przewodowe lub płytowe), mają wiele wspólnych cech kluczowych dla właściwej pracy w układach pneumatyki. W tej sekcji przedstawiamy szczegółowe dane techniczne – od rozmiarów przyłączy i przepływów, przez monostabilną logikę (NC lub NO), po wytrzymałość ciśnieniową i opcje materiałowe. Posługujemy się krótkimi zdaniami i stroną czynną, by tekst był czytelny i przyjazny dla SEO/AEO.

1. Układ 3/2 i monostabilność

Każdy zawór z tej grupy to rozdzielacz 3/2. Oznacza to trzy porty (P – zasilanie, A – wyjście, R – wydech) i dwie pozycje suwaka. Monostabilność wskazuje na obecność sprężyny, która utrzymuje zawór w jednej pozycji (np. NC lub NO). Gdy użytkownik przechyla dźwignię, sprężyna zostaje na krótko pokonana, a suwak przełącza przepływ powietrza. Po zwolnieniu dźwigni sprężyna natychmiast wraca do pozycji wyjściowej. Ten automatyczny powrót zapewnia krótkotrwałe przełączanie. Nie ma tu potrzeby dodatkowego sterowania pilotowego czy zasilania elektrycznego.

2. Rozmiary gwintów: G1/8, G1/4, G3/8, G1/2, G3/4

W zależności od modelu i przepływów, CPP PREMA oferuje:

1. G1/8: najmniejszy rozmiar, przeznaczony do niskich przepływów (kilkaset l/min).

2. G1/4: najbardziej powszechny i uniwersalny, pozwala na przepływ kilkuset do tysiąca l/min.

3. G3/8, G1/2: rozwiązania do większych siłowników i intensywniejszego doprowadzania powietrza, osiągające przepływy 1000–2000 l/min (zależnie od konstrukcji suwaka).

4. G3/4: stosowane w dużych układach, gdzie szybkie napełnianie siłowników (np. cylinder 100–160 mm średnicy) wymaga wyższych przepływów.

Wersja „przewodowa” oznacza standardowe gwinty w korpusie, do których wkręcamy złączki i przewody. Wersja „płytowa” przeznaczona jest do montażu na płycie przyłączeniowej – wtedy kanały zasilające i wydechowe znajdują się w płycie, a pomiędzy zaworem a płytą używa się uszczelek (oringów).

3. Monostabilna logika NC lub NO

• NC (normalnie zamknięty): W stanie spoczynkowym suwak blokuje przepływ z P do A. Dźwignia zmusza suwak do otwarcia drogi (P->A) tylko na czas przytrzymania. Puścisz dźwignię – sprężyna przywraca brak przepływu.

• NO (normalnie otwarty): W spoczynku P->A jest otwarte. Dźwignia przeciwnie – zamyka drogę i często przełącza A do R. Zwolnienie dźwigni automatycznie przywraca dopływ powietrza do portu A.

Wybór NC/NO zależy od charakteru pracy. Jeśli w spoczynku ma być brak powietrza w siłowniku – wybierasz NC. Jeśli w spoczynku siłownik ma być stale zasilany, a dźwignia ma chwilowo przerywać dopływ – stawiasz na NO.

4. Ciśnienie robocze i wytrzymałość

Typowe ciśnienie maksymalne to 8–10 bar. Poniżej 1 bar uszczelnienia mogą nie zapewniać pełnej szczelności, ale mechanizm suwaka i sprężyny wciąż będzie się przesuwał. Zalecany zakres pracy to 2–8 bar, co zapewnia płynność i pewną doszczelność oringów. Powyżej 10 bar warto sprawdzić w dokumentacji, czy dany wariant dopuszcza takie ciśnienie. W warunkach normalnych (6–7 bar) zawór pracuje wydajnie, a suwak dociskany jest odpowiednio do gładzi korpusu.

5. Przepływ (wydajność)

Zawór 3/2 monostabilny z dźwignią pozwala na przepływ adekwatny do rozmiaru gwintu:

1. G1/8: przepływ rzędu 300–600 l/min (przy Δp=1 bar i zasilaniu ~6 bar).

2. G1/4: 600–1000 l/min lub nieco więcej.

3. G3/8: 800–1500 l/min w zależności od konstrukcji wewnętrznej.

4. G1/2, G3/4: 1200–2000 l/min, a czasem i wyższe wartości.

Dokładne wartości mogą różnić się w zależności od budowy kanałów suwaka i korpusu. Producent często podaje parametry Cv lub Kv, które określają przepustowość przy ustalonym spadku ciśnienia (zwykle 1 bar różnicy między wlotem a wylotem).

6. Sposób sterowania dźwignią

W odróżnieniu od zaworów z cięgłem czy przyciskiem, tu mamy dłuższą dźwignię. Gdy operator naciska lub przestawia dźwignię, suwak w korpusie przesuwa się, przeciwdziałając sprężynie. Krótki skok dźwigni wystarcza, by przestawić zawór w drugą pozycję. Po zwolnieniu dźwigni – sprężyna odsyła suwak i dźwignię z powrotem. Siła wymagana do przełączenia to zwykle kilka–kilkanaście niutonów, zależnie od wielkości zaworu i charakteru sprężyny. Dłuższa dźwignia zmniejsza siłę potrzebną operatorowi i zwiększa wygodę pracy w porównaniu np. z krótkim cięgłem.

7. Materiały korpusu i suwaka

• Korpus: zazwyczaj aluminium anodowane lub mosiądz. Anodowanie chroni aluminium przed korozją, mosiądz może być niklowany dla estetyki i wytrzymałości.

• Suwak: stal nierdzewna lub tworzywo inżynieryjne (POM), polerowane i dopasowane do oringów.

• Uszczelnienia: NBR (kauczuk nitrylowy) w standardzie. FKM (Viton) bywa dostępny przy wyższej temperaturze lub agresywnym środowisku.

Poza tym dźwignia (stal ocynkowana lub nierdzewna) jest przymocowana do suwaka za pomocą sworznia. Wewnątrz gniazda suwaka tkwi sprężyna sprężynowa, która odpowiada za samoczynne cofanie.

8. Temperatura i warunki środowiskowe

Standardowy przedział to -5°C do +50/60°C. W tym zakresie elastomery NBR dobrze zachowują elastyczność, a brak jest ryzyka zamarznięcia wody w korpusie. Przy potrzeby pracy w wyższej temperaturze (np. +80…+120°C) w niektórych wersjach dostępne są uszczelnienia FKM, a korpus może być przystosowany do odprowadzania większych obciążeń cieplnych. W warunkach dużej wilgotności lub zapylenia należy dodatkowo zadbać o czystość okolicy dźwigni i suwaka, by nie doszło do zabrudzeń generujących opory w ruchu dźwigni.

9. Zasilanie przewodowe i płytowe

1. Przewodowe: korpus zaworu zawiera gwinty (G1/8, G1/4, G3/8, G1/2, G3/4). Montaż wymaga wkręcenia złączek i podpięcia węży. Jest to prosty i uniwersalny sposób.

2. Płytowe: spód zaworu dociska się do płyty przyłączeniowej, w której wydrążone są kanały (zasilanie, wyjście, wydech). O-ringi pomiędzy zaworem a płytą zapewniają szczelność. Przy dużych wyspach zaworowych usprawnia to serwis i porządkuje instalację, bo ogranicza plątaninę przewodów.

10. Rodzaj sprężyny powrotnej

Seria monostabilna zawiera sprężynę w korpusie. Ta sprężyna najczęściej ze stali sprężynowej (hartowanej). Zaprojektowano ją tak, by wymagana siła na dźwignię była niewielka, a szybki powrót pewny. Zwykle wystarczy 5–15 N, by przezwyciężyć sprężynę. Po puszczeniu dźwigni suwak błyskawicznie wraca, przywracając stan spoczynku (NC lub NO).

11. Przykładowe przepływy i wartości Cv

• G1/8: Cv ok. 0,3–0,4, co przekłada się na 300–400 l/min przy Δp=1 bar.

• G1/4: Cv ~0,6–1,0, więc 600–1000 l/min.

• G3/8: Cv ~1,0–1,5 (do 1500 l/min).

• G1/2: Cv ~1,5–2,5 (1500–2500 l/min).

• G3/4: Cv ~2,0–3,0 (2000–3000 l/min), zależnie od producenta i konstrukcji.

Te wartości wystarczają w większości standardowych aplikacji warsztatowo-przemysłowych. Zawór 3/2 z dźwignią w G3/4 jest już sporych rozmiarów i obsługuje duże siłowniki.

12. Wymagana siła na dźwignię

W monostabilnych z dźwignią siła zależy głównie od sprężyny i konstrukcji suwaka:

• G1/8, G1/4: siła przestawienia bywa niewielka (5–10 N).

• G1/2, G3/4: sprężyna mocniejsza, bo suwak większy, a oringi muszą doszczelniać większą powierzchnię. Siła może sięgać 15–20 N lub więcej.

Odpowiednia długość dźwigni daje operatorowi korzystne przełożenie, więc w praktyce przełączanie wymaga niewielkiego wysiłku. Operator jednym ruchem ręki może przełączać nawet G3/4 w normalnych warunkach ciśnieniowych (6–8 bar).

13. Szczelność i filtracja powietrza

Przy standardowej filtracji 40 µm i ciśnieniu 6–8 bar zawory monostabilne z dźwignią zwykle działają bez przecieków. Oringi NBR dobrze przylegają do suwaka i kanałów, a suwak bywa smarowany fabrycznie. Zabrudzenia powietrza mogą jednak przyczyniać się do mikrozarysowań i pogorszenia doszczelniania. Dlatego czysty strumień powietrza jest kluczowy. Jeśli słyszymy ciągłe „syczenie”, może to oznaczać wyeksploatowane uszczelki lub niewłaściwą konserwację.

14. Możliwość adaptacji w strefach ATEX

Część użytkowników rozważa montaż w środowiskach zagrożonych wybuchem, gdzie minimalizuje się ryzyko iskry elektrycznej. Zawory monostabilne z dźwignią teoretycznie nie wytwarzają iskier elektrycznych, bo działają mechanicznie. Jednak w strefach ATEX liczą się również warunki mechanicznego tarcia (stal–stal). Producent powinien wydać deklarację lub oferować wersję ATEX. Nie wolno z góry założyć, że brak prądu oznacza bezpieczeństwo w Ex. Wymaga to weryfikacji formalnej zgodności z normami.

15. Minimalne ciśnienie do działania

Sprężyna w suwaku nie zależy od ciśnienia pilotowego, więc zawór mechanicznie przełączy się nawet przy 0,5 bar. Jednak, by oringi dobrze uszczelniały, zaleca się co najmniej 1–2 bar. Poniżej 1 bar może wystąpić drobny przedmuch. Niektórzy producenci deklarują jednak normalną pracę już od ~1 bar, co w praktyce zaspokaja większość układów warsztatowych (gdzie 6 bar to standard).

16. Korpus i dźwignia – ergonomia

Dźwignie w G1/8 czy G1/4 bywają krótsze i bardziej kompaktowe, bo siła sprężyny jest mniejsza. W G1/2 czy G3/4 dźwignie się wydłuża, by ułatwić operatorowi przełamanie oporu. Niektórzy producenci stosują dodatkowe uchwyty z gumy bądź tworzywa, by zapewnić pewny chwyt i izolację od chłodnego metalu.

17. Sprężyna – trwałość i wymienność

Sprężyna wykonana jest ze stali sprężynowej, hartowanej. Wytrzymuje dziesiątki tysięcy przełączeń. Przy intensywnym użytkowaniu (np. w liniach montażowych) po paru latach może stracić część swojej elastyczności. Zwykle wystarczy wymienić cały zawór, bo koszt bywa niewysoki w porównaniu z czasem na demontaż i zdobycie zestawu naprawczego. Niekiedy producent oferuje komplet (sprężyna, oringi), jeśli użytkownik chce samodzielnie naprawiać.

Zawory 3/2 monostabilne, sterowane dźwignią, z powrotem sprężyną cechują się starannie dobranymi materiałami konstrukcyjnymi. Inżynierowie CPP PREMA kładą nacisk na wytrzymałość, precyzję spasowania i odporność na czynniki przemysłowe. Dzięki temu zawory zachowują niezawodność nawet przy wielokrotnym przełączaniu. Poniżej omawiamy szczegółowo każdy element – od korpusu, przez suwak i sprężynę, aż po dźwignię. Staramy się używać krótkich zdań i strony czynnej, aby tekst był przyjazny do czytania, a także wartościowy pod kątem SEO i AEO.

1. Korpus – aluminium anodowane lub mosiądz

Korpus to serce zaworu. Tutaj osadza się suwak, sprężyna i gniazda portów P, A, R. Zazwyczaj korpus wykonuje się z:

1. Aluminium anodowanego: To lekki i sztywny stop. Proces anodowania tworzy twardą warstwę na powierzchni, chroniącą przed korozją i zarysowaniami. Aluminiowy korpus zmniejsza łączną masę zaworu, co bywa ważne w maszynach mobilnych. Anodowana powłoka nadaje mu też charakterystyczną, matową estetykę.

2. Mosiądzu: W niektórych większych lub bardziej specjalistycznych modelach producent może oferować mosiężne korpusy. Mosiądz dobrze znosi wilgoć i korozję. Często jest niklowany. W efekcie otrzymujemy powierzchnię odporną na warunki przemysłowe. Mosiężny korpus bywa cięższy, ale równocześnie wytrzymuje wyższe obciążenia mechaniczne.

Wszystkie warianty zapewniają szczelność i trwałość do ok. 8–10 bar, przy typowym zakresie temperatur (najczęściej -5…+50/60°C). CNC (obróbka numeryczna) pozwala frezować kanały w korpusie z zachowaniem wąskich tolerancji. Dzięki temu suwak przesuwa się gładko, a oringi dolegają szczelnie.

2. Suwak (tłoczek) – stal nierdzewna lub tworzywo inżynieryjne

Suwak odpowiada za przełączanie dróg powietrza pomiędzy portami P, A i R. W monostabilnym zaworze 3/2 (z powrotem sprężyną) suwak zawsze domyślnie jest dociskany do jednej z pozycji. Dźwignia w momencie wychylenia przeciwstawia się sprężynie, przesuwając suwak do pozycji aktywnej lub odwrotnej (zależnie od logiki NC/NO). Dlatego kluczowa jest gładkość i twardość suwaka:

1. Stal nierdzewna (np. AISI 304 lub 316): Najczęściej stosowana, aby zapobiec korozji przy kontakcie z wilgocią i mgłą olejową. Polerowana powierzchnia zmniejsza tarcie. Suwak musi być dopasowany do cylinderka w korpusie, w którym pracuje, zwykle z użyciem niewielkich luzów rzędu setnych części milimetra.

2. Tworzywa sztuczne (POM, PTFE): W niektórych modelach. Lekkie i samo-smarowne. Jednak częściej producenci stawiają na stal, bo suwak ze stali łatwiej hartować i szlifować, co wydłuża żywotność oringów i minimalizuje ryzyko zacięć.

Powierzchnia suwaka nierzadko pokryta jest wstępnie smarem lub powłoką odporną na ścieranie, co sprzyja lekkości ruchu. Gdy operator przechyla dźwignię, tarcie suwaka o korpus ma być minimalne, by wystarczył niewielki moment obrotowy na dźwigni.

3. Sprężyna powrotna – stal sprężynowa

W monostabilnych zaworach 3/2 sprężyna to element kluczowy. W spoczynku trzyma suwak w pozycji NC lub NO (zależnie od konstrukcji). Po wychyleniu dźwigni i puszczeniu jej sprężyna natychmiast przywraca suwak do stanu pierwotnego. Najczęściej używa się:

• Hartowanej stali sprężynowej (np. 50CrV4).

• Rzadziej stali nierdzewnej, jeśli warunki środowiskowe są wyjątkowo korozyjne.

Proces hartowania i odpuszczania daje sprężynie zdolność do wielokrotnych cykli – nawet kilkaset tysięcy bez utraty elastyczności. Jej sztywność ustala moment obrotowy potrzebny do przełamania wstępnego docisku i przestawienia suwaka.

4. Uszczelki i oringi – NBR lub FKM

Powietrze w układach pneumatyki potrafi zawierać oleje smarne i ewentualne zanieczyszczenia. Oringi muszą jednak zagwarantować szczelność pomiędzy portami P, A, R w obu pozycjach suwaka:

1. NBR (kauczuk nitrylowy): najpopularniejszy w temperaturach do +50/60°C. Odporny na typowe oleje i starzenie w warunkach przemysłowych. Zapewnia elastyczność w standardowym zakresie ciśnienia (1–8 bar).

2. FKM (Viton): do wyższych temperatur lub agresywniejszych chemikaliów. Droższy, lecz dłużej zachowuje parametry w środowiskach powyżej +70°C.

Oringi umieszcza się w rowkach suwaka lub w ściankach korpusu, tak aby w jednej pozycji odsłaniały kanał P->A, a w drugiej łączyły A->R i blokowały P. W monostabilnym zaworze dopasowanie oringów do suwaka ma kluczowe znaczenie dla płynnego działania i niewielkiej siły potrzebnej do przesunięcia suwaka przeciw sprężynie.

5. Dźwignia – stal ocynkowana, nierdzewna lub z tworzywową nasadką

Dźwignia pełni rolę ręcznego uchwytu. Operator naciska ją (przeważnie w ruchu obrotowym) przeciw sprężynie, aby przełączyć zawór. Ten element musi być solidny. Najczęściej jest to:

• Stal ocynkowana: chroni przed korozją, jest wystarczająco sztywna.

• Stal nierdzewna: bardziej odporna w środowiskach korozyjnych (np. wilgotnych, spożywczych).

• Tworzywo sztuczne: rzadziej, głównie w postaci nakładki czy pokrętła.

Konstrukcja bywa dość prosta: wydłużone ramię dźwigni plus oś obrotu, mocowana w korpusie. Przy większych gwintach (G1/2, G3/4) dźwignia ma większą długość, by operator mógł zredukować siłę konieczną do przezwyciężenia sprężyny. Bywa, że producenci dołączają ergonomiczny uchwyt z gumą lub tworzywem, chroniącym dłoń operatora przed zimnym metalem i poprawiającym przyczepność.

6. Kanały wewnętrzne i obróbka CNC

W korpusie obrabianym na maszynach CNC wycina się kanały i komory, w których suwak pracuje. Tolerancje rzędu setnych części milimetra gwarantują, że oringi szczelnie przylegają, a jednocześnie suwak nie zaciera się. Czysta, gładka powierzchnia kontaktu sprzyja małemu tarciu i przedłuża żywotność oringów. Anodowanie bądź niklowanie jeszcze bardziej wygładza powierzchnię, a w przypadku mosiądzu – niweluje efekt utleniania.

7. Powłoki antykorozyjne i estetyczne

• Anodowanie w aluminium: zapewnia matowy, srebrnawy wygląd i odporność chemiczną.

• Niklowanie w mosiądzu: daje połysk i zabezpiecza przed korozją.

• Cynkowanie w elementach stalowych (jak śruby czy sworznie): chroni przed rdzewieniem.

W wersjach do branży spożywczej lub farmaceutycznej kluczowa bywa łatwość czyszczenia. Powierzchnie powinny być możliwie gładkie i bez zakamarków, co sprzyja szybkiemu usuwaniu osadów. Zawory z polerowanym mosiądzem bądź nierdzewnym suwakem z pewnością spełniają takie wymogi.

8. Sprężyna vs. dźwignia – mechanika monostabilności

Sprężyna w suwaku zapewnia monostabilność. Dźwignia staje się dźwignią w sensie fizycznym – ramię siły, które pokonuje opór sprężyny. W stanie spoczynkowym suwak przylega do oringów tak, by logika (NC lub NO) była zachowana. Gdy operator przechyli dźwignię, suwak zmienia pozycję, otwierając inny kanał przepływu. Po odpuszczeniu dźwigni sprężyna szybko przemieszcza suwak do pierwotnego stanu.

9. Zasilanie przewodowe vs. płytowe – wpływ na materiały

W wersjach przewodowych korpus posiada gwinty wewnętrzne (BSPP) – G1/8, G1/4, G3/8, G1/2, G3/4. Aluminiowy bądź mosiężny korpus jest więc wzmocniony w strefie gwintów. Z kolei w wersjach płytowych spód zaworu bywa płaski z wyfrezowanymi kanałami i miejscami na oringi. Płyta przyłączeniowa może też być aluminiowa, stalowa lub z innego stopu, a sam zawór przykręca się na kilka śrub. Materiały w strefie kontaktu (zawór–płyta) muszą cechować się odpowiednim stopniem twardości, by nie deformować się podczas dociągania śrub.

10. Minimalne ciśnienie a uszczelnienia

Praca w niskich ciśnieniach (np. 0,5–1 bar) jest możliwa, bo dźwignia i sprężyna działają mechanicznie niezależnie od ciśnienia pilotowego. Jednak oringi (NBR, FKM) są projektowane z myślą o typowym zakresie 2–8 bar, gdzie ciśnienie w kanale dociska uszczelkę do ścianki, poprawiając szczelność. Przy ekstremalnie niskich ciśnieniach drobne przedmuchy są możliwe, ale często akceptowalne w praktyce.

11. Dopuszczalne temperatury i uszkodzenia cieplne

Standardowo zawory z oringami NBR tolerują do ok. +50/60°C. Powyżej tej wartości guma traci elastyczność i szybciej się starzeje. W warunkach np. do +120°C stosuje się FKM (Viton). Powyżej +150°C zawór pneumatyczny może wymagać specjalnych materiałów korpusu i suwaka, by uniknąć deformacji. Większość aplikacji przemysłowych (linie montażowe, warsztaty, magazyny) mieści się jednak w zakresie temperatur pokojowych lub niewiele wyższych, więc standard NBR wystarcza.

12. Montaż w pozycji dowolnej

Sprężyna jest osiowa, więc zawór 3/2 monostabilny (z dźwignią) działa w dowolnym położeniu przestrzennym. Nie ma znaczenia, czy dźwignia jest od góry, z boku, czy w osi poziomej. Ważne jedynie, aby operator miał dobry dostęp do dźwigni i nikt nie zahaczał jej przypadkowo. Przy większych zaworach G1/2 i G3/4 warto solidnie przykręcić korpus, by drgania maszyny nie poluźniły złączek.

13. Elementy łączące dźwignię z suwakiem

Często dźwignia poprzez sworzeń napędza suwak w niewielkim zakresie (kilka milimetrów przesuwu). Ten sworzeń bywa stalowy, hartowany, zapewniający precyzyjne przeniesienie siły. Smar fabryczny naniesiony w miejscu kontaktu redukuje tarcie i chroni przed wytarciem w stali korpusu czy suwaka.

14. Smarowanie fabryczne

Producent zwykle nanosi na suwak i oringi cienką warstwę smaru syntetycznego, odpornego na starzenie i kompatybilnego z olejami. Dzięki temu suwak przesuwa się gładko przy minimalnej sile na dźwigni. Jeżeli w instalacji występuje naolejacz, to oringi mogą być dodatkowo nawilżane mgłą olejową, co jeszcze poprawi żywotność. W systemach bezolejowych (dry air) kluczowe jest zachowanie czystości powietrza.

15. Certyfikacja ATEX

Jeśli planujesz montaż w strefie zagrożenia wybuchem (ATEX), musisz sprawdzić, czy producent oferuje wersję z materiałami i konstrukcją aprobującymi wymogi. Teoretycznie zawór monostabilny z dźwignią nie generuje iskier elektrycznych, ale trzeba ocenić, czy mechaniczne tarcie stali o stal (np. suwak i korpus) nie stwarza ryzyka iskrzenia mechanicznego. Bez oficjalnej deklaracji ATEX, sam brak elektroniki nie wystarczy.

16. Sprężyna a liczba cykli

Stal sprężynowa, odpowiednio hartowana, wytrzymuje setki tysięcy przełączeń. W intensywnych liniach (przełączanie co kilkanaście sekund) po paru latach może dojść do zmęczenia sprężyny, co objawia się stopniowym wzrostem luzu lub słabszym dociskiem w stanie spoczynku. Wówczas warto rozważyć wymianę zaworu lub – jeśli dostępne – zestawu naprawczego. Koszty takiej części bywają niewielkie w porównaniu do przestojów produkcji.

17. Minimalne wymiary i masa

• G1/8: najmniejsze zawory, ważą często kilkadziesiąt gramów, szerokość korpusu 20–30 mm.

• G1/4: waga kilkaset gramów, korpus do ~50 mm szerokości.

• G1/2, G3/4: duże gabaryty, waga powyżej 1 kg, szerokość nawet 70–100 mm.
  Zależnie od materiału (aluminium vs. mosiądz) i konstrukcji (np. dźwigni ze stali), masa może się różnić. Dla operatora kluczowe jest, by dźwignia była na tyle długa i ergonomiczna, by łatwo było pokonać opór sprężyny.

W tej części wyjaśniamy, jak poprawnie zamontować i uruchomić zawory 3/2 monostabilne, sterowane dźwignią, z powrotem sprężyną. Instrukcja obejmuje pełen cykl – od przygotowania instalacji i sprawdzenia modelu, poprzez podłączenie portów i test działania, aż po pierwsze uruchomienie i bezpieczeństwo eksploatacji.

1. Wstępne przygotowanie i weryfikacja

1. Sprawdź model zaworu
   Upewnij się, że wybrany zawór (G1/8, G1/4, G3/8, G1/2, G3/4) pasuje do wymaganego przepływu i ciśnienia w aplikacji. Skontroluj też, czy masz wariant NC (normalnie zamknięty) czy NO (normalnie otwarty) zgodny z potrzebami.

2. Przeczytaj dokumentację producenta
   Zerknij w kartę katalogową, by poznać parametry (ciśnienie max., temperaturę, przepływ) i ewentualne niestandardowe wymagania montażowe.

3. Zadbaj o bezpieczeństwo
   Wyłącz sprężarkę i upewnij się, że w przewodach panuje ciśnienie równe 0 bar. Tylko wtedy odkręcaj i przykręcaj elementy. Zablokuj też lub oznacz zawór główny, aby uniknąć niechcianego włączenia zasilania przez inną osobę.

2. Przygotowanie miejsca montażu

1. Rozplanuj położenie dźwigni
   Upewnij się, że dźwignia ma odpowiednią przestrzeń do ruchu. Jeśli to model G1/2 czy G3/4, dźwignia może być dłuższa, co wymaga większego luzu wokół zaworu.

2. Zdecyduj o orientacji
   W zaworach monostabilnych nie ma znaczenia, czy zamontujesz je poziomo czy pionowo. Sprężyna i suwak działają w każdej orientacji. Jednak z punktu widzenia ergonomii dźwignia powinna być łatwo dostępna.

3. Sprawdź, czy planujesz przewodowe czy płytowe zasilanie

   • Wersja przewodowa: w korpusie są gwinty (G1/8, G1/4, G3/8, G1/2, G3/4). Będziesz wkręcać złączki. Zatroszcz się, by węże nie blokowały ruchu dźwigni.

   • Wersja płytowa: zawór przykręcasz do płyty przyłączeniowej z oringami. Upewnij się, że oringi w płycie są w dobrym stanie i posmarowane, aby zapobiec nieszczelnościom.

3. Montaż korpusu (przewodowo)

1. Oczyszczanie gwintów
   W korpusie i na złączkach nie może być zanieczyszczeń. Zbadaj, czy nie ma wiórów metalowych po obróbce. Użyj sprężonego powietrza do przedmuchania.

2. Uszczelnienie gwintów
   Owiń zewnętrzne gwinty złączek (P, A, R) 2–3 zwojami taśmy PTFE. Unikaj nadmiaru taśmy, bo fragmenty mogłyby dostać się do środka i zablokować suwak.

3. Wkręcanie złączek
   Wkręcaj je ręcznie, a dopiero potem dociągaj kluczem o odpowiednim rozmiarze. Zbytnia siła mogłaby uszkodzić gwint w aluminium lub mosiądzu. Wystarczy, by złączka była szczelna, ale nie przeholuj z momentem.

4. Przymocowanie zaworu
   Jeśli korpus ma otwory montażowe, przykręć go do ramy maszyny. Upewnij się, że dźwignia nie zawadza o inne elementy. Zachowaj ergonomiczny dostęp dla operatora.

4. Montaż w systemie płytowym

1. Spód zaworu i oringi
   Sprawdź, czy w zestawie masz oringi. Zwykle są umieszczone w rowkach od spodu zaworu lub w płycie. Muszą być nienaruszone i czyste. Możesz nanieść cienką warstwę smaru silikonowego, by poprawić uszczelnienie.

2. Pozycjonowanie
   Ustaw zawór nad miejscem w płycie, gdzie kanały zasilania i wydechu (P, R) będą się pokrywać z portami zaworu.

3. Przykręcenie
   Dokręcaj śruby mocujące na krzyż (metoda kolejkowa). Rób to stopniowo, po trochę każdą śrubę. Unikaj zbyt dużej siły, by nie spłaszczyć nadmiernie oringów.

4. Test szczelności
   Po wstępnym dokręceniu możesz zasilić płytę powietrzem niskim ciśnieniem (np. 1–2 bar) i sprawdzić, czy nie ma syczenia. Jeśli jest, poluzuj i dokręć śruby równiej.

5. Podłączanie przewodów P, A, R

1. Port P
   Zazwyczaj P to zasilanie sprężonym powietrzem (6–8 bar). W wersji NO, spoczynkowo P->A będzie otwarte, a w NC odwrotnie – spoczynkowo P->A zablokowane. Upewnij się, że port P w korpusie (bądź w płycie) otrzymuje powietrze z głównej magistrali pneumatycznej.

2. Port A
   Kieruje powietrze do siłownika lub innego odbiornika. W stanie aktywnym zawór łączy P->A, a w stanie spoczynku A->R w wersji NC (lub odwrotnie w NO).

3. Port R
   To wydech powietrza z siłownika, zwykle otwarty do atmosfery. Możesz zamontować tłumik wydechowy, żeby ograniczyć hałas.

4. Węże
   Dopasuj średnicę węży do gwintów i przewidywanych przepływów. Zbyt wąskie węże będą ograniczać prędkość napełniania siłownika. Oznacz węże etykietami, by uniknąć pomyłek przy naprawach.

6. Weryfikacja spoczynku i aktywacji

1. Zerowe ciśnienie
   Na początku niech ciśnienie w instalacji wynosi 0 bar.

2. Uruchom zasilanie
   Powoli otwórz zawór główny instalacji. Manometr zacznie rosnąć do docelowych 6–8 bar.

3. Stan spoczynkowy
   Sprawdź, czy w NC brak przepływu z P->A (można przyłożyć wskaźnik ciśnienia do portu A). W wersji NO odwrotnie – P->A jest otwarty. To potwierdza, że sprężyna ustawia suwak zgodnie z założeniami.

4. Porusz dźwignią
   Delikatnie przestaw dźwignię, przeciwdziałając sprężynie. W NC zobaczysz, że dopływ powietrza do A się pojawia, a w NO – odwrotnie, port A może zostać odłączony i otwarty do R. Gdy puścisz dźwignię, suwak wraca do spoczynku.

7. Test szczelności i płynności ruchu

1. Nasłuch
   Zbliż ucho lub użyj detektora wycieków do strefy portów. Nie powinno być ciągłego syczenia. Drobne dźwięki przy przełączaniu są normalne, ale brak powinno być nieszczelności w stanie spoczynkowym i po puszczeniu dźwigni.

2. Kilka cykli
   Przełącz dźwignię wielokrotnie, obserwując, czy ruch jest gładki i czy wraca każdorazowo do pozycji spoczynkowej (monostabilność). Jeżeli coś haczy lub dźwignia nie wraca całkowicie, sprawdź, czy nie ma zanieczyszczeń w okolicy dźwigni.

3. Siłownik testowy
   Jeśli do portu A podłączono siłownik, zweryfikuj, że reaguje zgodnie z oczekiwaniami (wysuwa się po przechyleniu dźwigni, cofa po zwolnieniu).

8. Montaż dźwigni a ergonomia

1. Kąt wychylenia
   Dźwignia w zaworach 3/2 monostabilnych ma zwykle ograniczony kąt obrotu (np. 30–45 stopni). Upewnij się, że w tym zakresie nie blokuje jej inna część maszyny.

2. Dostęp operatora
   Jeśli to stanowisko obsługiwane ręcznie, dźwignia powinna znajdować się na wysokości bioder lub pasa, aby sięganie było wygodne. Zbyt nisko lub wysoko – operator może mieć trudność w pewnym chwycie.

3. Oznakowanie
   Dobrze jest dodać tabliczkę: „Dźwignia – w stanie spoczynku port P->A zamknięty” (NC) lub odwrotnie. Ułatwia to obsłudze rozumienie, czy zawór trwale doprowadza powietrze, czy jest domyślnie odcięty.

9. Bezpieczeństwo i minimalizacja ryzyka

1. Niebezpieczne uruchomienie
   Jeśli w wypadku monostabilnego zaworu dźwignia jest przypadkowo przechylona, siłownik może się wypełnić powietrzem. Operator powinien wiedzieć, aby w razie jakiegokolwiek zagrożenia puścić dźwignię – wtedy ciśnienie się odetnie (w NC).

2. Osłony
   W pewnych aplikacjach warto osłonić mechanizm dźwigni, by uniknąć niezamierzonego przełączenia przez przechodzące osoby lub uderzenia wózkiem.

3. AWARIA
   Gdyby zawór syczał (uszkodzone oringi) lub dźwignia stawiała zbyt duży opór (nadmierne tarcie suwaka), rozważ wymianę zaworu. Naprawianie we własnym zakresie bywa możliwe, ale producent może zalecać zakup nowej sztuki zamiast żmudnej regeneracji.

10. Integracja w logice pneumatycznej

1. Prosty impuls
   Zawory monostabilne 3/2 z dźwignią często pełnią rolę manualnego sygnału. Naciśnięcie dźwigni przekazuje ciśnienie dalej. Po jej puszczeniu linia się odcina lub odprowadza powietrze do R.

2. Sekwencja
   W prostych układach sekwencyjnych można doprowadzić ciśnienie przez monostabilny zawór dźwigniowy na wlot innego zaworu logicznego. Tylko gdy operator przechyli dźwignię, kolejny etap się uruchamia.

3. Brak kabli
   Wielu użytkowników docenia, że sterowanie dźwignią odbywa się bezprądowo. Nie ma iskier, przewodów elektrycznych ani sterowników PLC, co bywa cenne w strefach zagrożonych iskrzeniem i tam, gdzie brak dostępu do prądu.

11. Konserwacja i utrzymanie ruchu

1. Regularna inspekcja
   Raz na pół roku sprawdź, czy dźwignia nie jest poluzowana, a sprężyna wciąż wraca suwak do pozycji spoczynku. Wsłuchaj się, czy brak nieszczelności między portami.

2. Czystość powietrza
   Zawór zależy od filtracji (40 µm). Zabrudzone powietrze przyspiesza zużycie oringów i suwaka.

3. Smar
   Fabrycznie producent nanosi niewielką ilość smaru na suwak. Jeśli zauważysz cięższy ruch dźwigni po dłuższym czasie, zastanów się, czy warunki pracy (wysoka temperatura, skrajna suchość) nie wymagają ponownego nasmarowania.

12. Problemy i ich rozwiązania

• Dźwignia ciężko się porusza: Sprawdź ciśnienie w instalacji (czy nie jest za wysokie ponad 10 bar), stan oringów i czystość kanałów. Możliwe również, że sprężyna jest uszkodzona lub korpus jest zniekształcony.

• Zawór szumi w stanie spoczynkowym: Może oringi się zużyły lub porty gwintowe nie są szczelnie uszczelnione taśmą PTFE. Ewentualnie w instalacji jest wyższe ciśnienie niż dopuszczalne.

• Zawór nie powraca do spoczynku: Być może dźwignia jest zablokowana przez ciało obce lub sprężyna pękła. Rozważ demontaż i konsultację z producentem (jeśli zestawy naprawcze są dostępne) lub wymianę na nowy.

13. Montaż w strefach szczególnych

1. Podwyższona temperatura: Jeśli w otoczeniu przekracza +60/70°C, sprawdź, czy uszczelnienia FKM (Viton) są dostępne w tym modelu.

2. Zagrożenie wybuchem (ATEX): Sam brak elektroniki nie zawsze wystarcza, bo tarcie metal–metal (dźwignia, suwak) może stanowić zagrożenie iskrą mechaniczną. Potrzebujesz potwierdzonej zgodności ATEX.

3. Duża wilgotność: Korzystnie jest wybrać korpus aluminiowy anodowany lub mosiężny niklowany, by uniknąć korozji. Dźwignia z nierdzewki też bywa przydatna.

14. Odbiór końcowy i dokumentacja

Po wykonaniu powyższych kroków:

1. Sprawdź funkcjonowanie w normalnym ciśnieniu pracy (np. 6–8 bar).

2. Oznacz zawór: Tabliczka z napisem “Zawór 3/2 monostabilny, dźwignia, powrót sprężyną, NC/NO”.

3. Zaktualizuj schematy: W planie pneumatycznym zaznacz, który port jest podłączony dokąd, i że jest to zawór manualny z dźwignią w monostabilnym układzie.

4. Przetestuj intensywniej: Kilkadziesiąt szybkich przełączeń. Upewnij się, że sprężyna się nie męczy i suwak nie ociera.

15. Utrzymanie ruchu i części zapasowe

W przypadku intensywnego użytkowania miej w zapasie dodatkowy zawór lub zestaw naprawczy (jeśli producent to oferuje). W razie zużycia oringów lub pęknięcia sprężyny szybka wymiana zredukuje przestój maszyny. Niekiedy jednak łatwiej i taniej wymienić cały zawór. Koszt standardowego modelu G1/4 czy G1/8 nie jest z reguły wysoki, a oszczędzamy czas na rozbieranie.

16. Pozycja i sterowanie – praktyczne wskazówki

1. Unikaj odchyleń bocznych: staraj się naciskać dźwignię w płaszczyźnie przewidzianej przez producenta. Boczne siły mogą powodować nierównomierne zużycie.

2. Siłownik testowy: Podłącz mały siłownik, by zobaczyć, czy ruch jest płynny i czy siłownik natychmiast się odpowietrza po puszczeniu dźwigni (w NC). Taka weryfikacja daje pewność, że logika przepływu jest właściwa i że porty P, A, R nie są zamienione.

Poniżej prezentujemy zestaw najczęściej zadawanych pytań (FAQ) związanych z użytkowaniem, montażem i konserwacją zaworów 3/2 monostabilnych, sterowanych dźwignią, z powrotem sprężyną. Te odpowiedzi pomogą rozwiązać wątpliwości, jakie mogą się pojawić w codziennym użytkowaniu – od kwestii związanych z wyborem pomiędzy NC a NO, przez możliwe problemy z siłą potrzebną do przełączenia, aż po zagadnienia dotyczące szczelności i konserwacji.

1. Czym różni się zawór 3/2 monostabilny od 3/2 bistabilnego?

• Monostabilny: posiada sprężynę powrotną. Po zwolnieniu dźwigni suwak automatycznie wraca do pozycji wyjściowej (NC lub NO). Dla utrzymania przełączonego stanu operator musi przytrzymywać dźwignię.

• Bistabilny: nie ma sprężyny. Raz przełączony, pozostaje w nowym stanie, dopóki operator nie przełączy go ponownie. Jeśli chcesz krótkotrwale włączać powietrze, monostabilny sprawdza się lepiej, bo sam się „resetuje”.

2. Czy mogę zmienić zawór z NO na NC (lub odwrotnie) samodzielnie?

Nie zaleca się. Monostabilne zawory 3/2 mają inaczej zaprojektowane kanały wewnętrzne, układ oringów i sprężynę w zależności od tego, czy jest to wariant NO (normalnie otwarty) czy NC (normalnie zamknięty). Samodzielne przeróbki prowadzą do nieszczelności i utraty gwarancji. Lepiej nabyć właściwy model.

3. Na czym polega różnica między NC i NO w stanie spoczynku?

• NC (normalnie zamknięty): w położeniu wyjściowym brak przepływu P->A. Dźwignia pozwala chwilowo otworzyć drogę powietrza. Po zwolnieniu dźwigni sprężyna ponownie blokuje dopływ.

• NO (normalnie otwarty): w spoczynku P->A jest otwarte. Przestawienie dźwigni (przez operatora) powoduje chwilowe zamknięcie lub przełączenie A->R. Zwolnienie dźwigni z powrotem otwiera przepływ.

4. Jaką siłę muszę przyłożyć do dźwigni, by przełączyć zawór?

Zależnie od rozmiaru gwintu (G1/8, G1/4, G3/8, G1/2, G3/4) i charakterystyki sprężyny, typowa siła to kilka–kilkanaście niutonów (N). W mniejszych modelach siła jest zauważalnie mniejsza niż w większych. Długość dźwigni także wpływa na wrażenie operatora – dłuższa dźwignia zmniejsza potrzebną siłę, ale wymaga nieco więcej miejsca.

5. Czy monostabilny zawór 3/2 z dźwignią może zastąpić przycisk elektryczny w systemie bezpieczeństwa?

W pewnym sensie tak, jeśli chodzi o mechaniczne włączanie i natychmiastowe wyłączanie ciśnienia. Jednak w kontekście złożonych standardów BHP i norm bezpieczeństwa maszyn należy sprawdzić, czy wymagana jest certyfikowana krańcówka elektryczna. Sam zawór monostabilny dobrze spełnia funkcję krótkotrwałego dopływu powietrza, ale w pełni nie zastąpi standardowych czujników bezpieczeństwa (zwłaszcza w razie potrzeby posiadania sygnału do sterownika PLC). Zawsze warto uwzględnić wymogi dyrektyw maszynowych.

6. Jak rozpoznać, że zawór się zacina lub sprężyna słabnie?

Symptomami mogą być:

• dźwignia stawia większy opór niż kiedyś,

• suwak nie wraca w pełni do spoczynku po puszczeniu dźwigni,

• słychać przedmuch (syczenie) w pozycji spoczynkowej.
  Jeśli tak jest, sprawdź, czy nie ma zanieczyszczeń, uszkodzonych oringów albo czy sprężyna nie pękła. W przypadku poważnego zużycia warto wymienić zawór na nowy.

7. Czy to normalne, że zawór w wersji NC w spoczynku nie przepuszcza w ogóle powietrza do siłownika?

Tak, to cecha normalnie zamkniętych (NC). Brak nacisku na dźwignię znaczy odcięcie dopływu (P->A). Zawór dopiero zaczyna przepuszczać powietrze, gdy operator przechyli dźwignię. To zwiększa bezpieczeństwo, bo w stanie nieaktywnym siłownik pozostaje bez zasilania.

8. Co, jeśli chcę utrzymać stan przełączony dłużej, bez ręcznego trzymania dźwigni?

Wówczas monostabilny zawór 3/2 nie jest optymalnym wyborem. Należy rozważyć zawór bistabilny (bez sprężyny), który trzyma się w przełączonej pozycji nawet po zwolnieniu dźwigni. W monostabilnych suwak zawsze wraca do spoczynku, gdy dźwignia jest puszczona.

9. Czy można użyć tych zaworów w strefach ATEX (zagrożenie wybuchem)?

Zawór mechaniczny, bez elementów elektrycznych, sam w sobie nie generuje iskrzenia elektrycznego. Jednak w strefach ATEX uwzględnia się też iskrzenie mechaniczne. Niekiedy stal ocierająca się o stal może tworzyć iskrę. Trzeba sprawdzić u producenta, czy dany model ma certyfikat ATEX i czy materiały korpusu, suwaka i dźwigni spełniają warunki bezpieczeństwa w danej strefie wybuchowej.

10. Jakie ciśnienie i temperatura są zalecane dla tych zaworów?

Przeważnie 2–8 bar, a maksymalnie 10 bar (zależnie od modelu). Temperatura otoczenia i medium powinna mieścić się w zakresie -5…+50/60°C przy uszczelnieniach NBR. W wyższych temperaturach (powyżej +70°C) niezbędne mogą być oringi FKM (Viton). Z kolei w silnie mroźnym klimacie ryzyko zamarznięcia kondensatu wymaga dobrze osuszonego powietrza.

11. Jak radzić sobie z wibracjami maszyny? Czy dźwignia może przypadkowo się przełączyć?

W praktyce wstrząsy nie wystarczą, by przesunąć suwak w monostabilnym zaworze 3/2, bo sprężyna trzyma go w spoczynku, a dźwignia zazwyczaj ma wyraźny skok i wymaga konkretnego nacisku. Jeżeli wibracje są ekstremalne, sprawdź, czy korpus jest solidnie przykręcony, a dźwignia nie ma nadmiernego luzu na osi obrotu.

12. Czy zasilanie płytowe ma wpływ na parametry przepływu?

Zazwyczaj nie, parametry przepływu zależą głównie od konstrukcji suwaka i rozmiaru gwintów wewnątrz zaworu. Montaż płytowy jest formą integracji – kanały P, A, R przebiegają w płycie. Tak samo w zasilaniu przewodowym – liczą się wymiary kanałów w korpusie, a nie tyle rodzaj montażu. Oczywiście, jeśli płyta ma wąskie przekroje lub zbyt małe oringi, to może ograniczyć przepływ. Dlatego warto stosować płyty dedykowane i zgodne z modelem zaworu.

13. Czy do sprężynowego powrotu w suwaku potrzebne jest ciśnienie pilotowe?

Nie. Monostabilny zawór 3/2, sterowany dźwignią, nie korzysta z ciśnienia pilotowego. Siła powrotu to czysto mechaniczna sprężyna w korpusie. Nawet przy zerowym ciśnieniu na zasilaniu (P) zawór wróci do stanu spoczynku po zwolnieniu dźwigni.

14. Dlaczego w mojej aplikacji wybór NO/NC jest ważny?

• NC: w spoczynku brak zasilania siłownika, co bywa korzystne ze względów bezpieczeństwa i ograniczenia zużycia powietrza. Tylko w czasie nacisku na dźwignię (lub innego przechylenia) ciśnienie zasila siłownik.

• NO: odwrotnie, w spoczynku siłownik wypełnia się powietrzem, a pchnięcie dźwigni powoduje krótkotrwałe przerwanie przepływu. Używa się tam, gdzie domyślnie chcemy mieć zasilany siłownik, a operator czasem blokuje przepływ.

15. Czy da się regulować prędkość siłownika poprzez sam zawór monostabilny?

Nie wbudowano dławika w sam korpus. Jeśli chcesz sterować prędkością wysuwu lub chowania siłownika, dodaj dławiki przepływowe (regulatory prędkości) w przewodzie, ewentualnie na siłowniku. Zawór 3/2 z dźwignią jedynie przełącza stan przepływu powietrza (otwarty/zamknięty).

16. Jak uniknąć zacięć suwaka lub dźwigni?

• Stosuj filtr powietrza 40 µm, by brud nie niszczył oringów.

• Nie narażaj zaworu na uderzenia poprzeczne w dźwignię.

• Upewnij się, że dźwignia pracuje w przeznaczonym zakresie kątowym.

• Sprawdzaj okresowo, czy nie odkłada się brud czy opiłki w okolicach osi dźwigni.

17. Co robić, gdy zawór nie wraca do spoczynku po puszczeniu dźwigni?

Najczęstsze powody to:

• Zablokowany suwak przez zanieczyszczenia,

• Sprężyna pękła albo uległa odkształceniu,

• Dźwignia ma uszkodzoną oś obrotu lub stawia opór.

Rozwiązaniem jest wyczyszczenie, ewentualnie wymiana zaworu na nowy. Niektóre modele da się rozebrać i wymienić oringi, ale pęknięta sprężyna zwykle oznacza potrzebę kupna kolejnego egzemplarza.

18. Czy zawór monostabilny 3/2 z dźwignią może sterować bezpośrednio dużym siłownikiem?

Tak, jeśli rozmiar gwintu (np. G1/2, G3/4) i przepływ są dostosowane do wymaganego wydatku powietrza. Jednak w maszynach, gdzie siłowniki są naprawdę duże i szybkie, częściej wykorzystuje się zawory pilotowe lub elektrozawory o większym Cv. Monostabilny 3/2 z dźwignią jest natomiast idealny do średnich i małych siłowników, zapewniając wygodną manualną kontrolę.